پرسش، آموزش، سنجش و ارزش: فرایند آزمون‌سازی و ارزشیابی اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار ادبیات انگلیسی دانشگاه امام صادق(ع)

چکیده

آزمون‌سازی یکی از مهم‌ترین مفاهیم و فرایندهای آموزشی است که در بسیاری از رشته‌های دانشگاهی نادیده انگاشته می‌شود و مدرسین بدون دانش کافی در این حوزه اقدام به طراحی سؤال و سنجش دانشجویان به‌وسیله شیوه‌های فردی می‌کنند. در این میان، اسلام و قرآن همانند دیگر حوزه‌ها به این امر نیز توجهی ویژه داشته‌اند و نکاتی کلیدی و بنیادین را موردبحث قرار داده‌اند. اگرچه پژوهش‌های متفاوتی درزمینه‌ی تعلیم و تربیت دینی یا اسلامی صورت گرفته است، اما در حیطه آزمون‌سازی بر اساس بررسی‌های پژوهشگر کار درخوری دیده نمی‌شود. در این مطالعه، با بررسی آیات قرآنی در گستره موردنظر و رجوع به احادیث و تفاسیر معتبر شیعی برای بسط موضوع و درعین‌حال ارائه خوانشی درست از آیات سعی می‌شود تا فرایند آزمون‌سازی از ابتدا تا انتها مورد ارزیابی قرار گیرد؛ به دیگر سخن، از سنجش قبل از آموزش، حین آن، طراحی سؤال تا نمره‌دهی همگی مدنظر قرار می‌گیرند تا هم تحقیقی جامع ارائه گردد و هم تصور غالب مبنی بر محدود بودن آزمون به جلسه آن در پایان سال یا تدریس تغییر یابد. در بخش پایانی نیز در رابطه بااخلاق آزمون‌سازی سخن به میان می‌آید تا جنبه‌های معنوی این جستار نیز لحاظ گردیده باشد. یافته‌ها علاوه بر صحه گذاشتن بر برخی نظریه‌های روز آزمون‌سازی، حکایت از محوریت مدرس، نیاز به تداوم سنجش و رعایت اصول اخلاقی دارند.

کلیدواژه‌ها


الف: کتاب­ها
1.­ ابن منظور، جمال‌الدین محمد. (1405 ه. ق). لسان العرب. قم: نشر ادب حوزه.
ارفع، سید کاظم، مترجم. (1381). قرآن کریم. تهران: فیض کاشانی.
2. انصاریان، حسین، مترجم. (1383). قرآن کریم. قم: اسوه.
3. آیتی، عبدالمحمد، مترجم. (1374). قرآن کریم. تهران: سروش.
4. جوهری، اسماعیل بن حماد. (1407 ه. ق). صحاح اللغه. بیروت: دارالعلم للملایین.
5.حرّانی، ابومحمد. (1387). تحف العقول. مترجم: صادق حسن‌زاده. چاپ نهم. قم: آل علی.
6. طباطبایی، محمدحسن. (1374). تفسیر المیزان. مترجم: سید محمدباقر موسوی همدانی. قم: انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه.
7. طبرسی، فضل بن حسن. (1360). مجمع‌البیان فی تفسیر القرآن. مترجم: رضا ستوده. تهران: فراهانی.
8.. علم الهدی، جمیله. (1384). مبانی تربیت اسلامی و برنامه‌ریزی درسی بر اساس فلسفه صدرا. تهران. انتشارات دانشگاه امام صادق.
9.  قرائتی، محسن. (1383). تفسیر نور. تهران: مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن.
10. مکارم شیرازی، ناصر. (1374). تفسیر نمونه. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
ب: نشریات
11. حسینی کازرونی، سید احمد. «برتری‌ها و ویژگی‌های تعلیم و تربیت اسلامی.» تربیت 95، 11-6.
12. فقیهی، علی‌نقی. «اصول تعلیم و تربیت اسلامی.» تعلیم و تربیت 47، 44-21.
13. فلاح‌پور، مجید. «آداب تعلیم و تعلم در داستان موسی و خضر (ع)». مجله علوم انسانی 73، 98-167.
Brown, Scott W. (2008). "Assessment is Not a Dirty Word: Measuring Knowledge, Attitudes, and Behaviors in Interdisciplinary Learning Environments." Interdisciplinary Education in the Age of Assessment. Eds. David M. Moss, Terry A. Osborn, and Douglas Kaufman. New York: Routledge.
Milton, John. Tractate of Education. (1985). Ed. Edward E. Morris. London: Macmillan.
Schwickerath, Robert. (1913). "Pestalozzi and Pestalozzianism." Catholic Encyclopedia. Vol. 11. New York: Appleton