فلسفه مسئولیت در اسلام و نقش تعلیم وتربیت در تحقق آن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار فلسفه تعلیم و تربیت دانشگاه شهیدباهنر کرمان

چکیده

این پژوهش باهدف تبیین چیستی، چرایی و چگونگی مسئولیت انسان و همچنین نقش تعلیم و تربیت در تحقق آن با رویکرد کیفی و روش توصیفی - تحلیلی انجام‌شده است. مسئله مسئولیت در حوزه‌های مختلف؛ اخلاقی، حقوقی، اجتماعی، تربیتی و ...بر اساس مبانی گوناگون موردتوجه محققان قرارگرفته است. در این پژوهش مبنای مسئولیت ایمان به خداوند است. خداوند انسان را برخوردار از؛ فطرت، خودآگاهی، توانایی تشخیص خیر از شر، توانایی کسب علم و تسخیر طبیعت، هدایت پیامبران، آزادی و ... نمود که در جهت کمال خود، تلاش نماید. چنین وضعیتی بیانگر اصالت و استقلال نوعی از خویشتن برای انسان در عین اتکای به خداوند است که آگاهی از آن باعث می‌شود خود را در مقابل خداوند ببیند و درنتیجه نسبت به خود و دنیای پیرامون احساس مسئولیت کند. لذا تعلیم و تربیت با محوریت خودآگاهی و آزادی در طراحی و تدوین برنامه درسی باعث رشد احساس مسئولیت در متعلمان می‌گردد. ازاین‌رو محتوی متناسب با میزان رشد متعلمان از طریق روش‌های پرسشگری، الگو مداری، تزکیه، تبشیر، تنذیر و... در جهت تقویت خودآگاهی و هدایت آزادی آنان ارائه می‌گردد.

کلیدواژه‌ها


1.قرآن. ترجمه مهدی الهی قمشه‌ای.
2. نهج‌البلاغه. ترجمه محمد دشتی (1379)، چاپ هفتم. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
3. بادینی، حسن (1384). فلسفه مسئولیت‌پذیری. تهران: شرکت سهامی انتشار.
4. باقری، خسرو (1374). نگاهی دوباره به تعلیم و تربیت اسلامی، چاپ سوم. تهران: انتشارات مدرسه.
5. پتروسیان، م (1364). آزادی و ضرورت. ترجمه نعمت‌الله تقوی. تبریز: نشر ابن‌سینا.
6. پیمان، حبیب‌الله (1352). چرا انسان متعهد و مسئول است. تهران: دفتر نشر فرهنگی.
7. جعفری، محمدتقی (1370). حقوق بشر از دیدگاه اسلام و غرب. تهران: دفتر خدمات حقوق بین‌المللی.
8. جعفری، محمدتقی (1367). ترجمه و تفسیر نهج‌البلاغه، ج 1،8،12. چاپ سوم. تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
9. دوپاسکیه، روژه (1374). سرگذشت اسلام و سرنوشت انسان. ترجمه علی‌اکبر کسمائی. تهران: انتشارات فرجام.
10. دهخدا، علی‌اکبر (1373). لغت‌نامه. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
11. شریعتی، علی. (بی‌تا). اومانیسم اسلامی. بی‌جا: نشر حر.
12. صاد، علی (بی‌تا). مسئولیت و سازندگی. قم: انتشارات هجرت.
13. صفایی، علی (1389). صراط. چاپ هشتم. قم: انتشارات لیله‌القدر.
14. صفایی مقدم، مسعود (1386). مبانی تربیت از دیدگاه امام سجاد (ع)، اهواز: نشر رسش.
15. صلیبا، جمیل (1366). فرهنگ فلسفی. ترجمه منوچهر صانعی. تهران: انتشارات حکمت.
16. طباطبایی، سید محمدحسین (1363). تفسیر المیزان. ترجمه محمدباقر موسوی. تهران: بنیاد فکری و علمی علامه.
17. علوی، سید حمیدرضا (1386). نکات اساسی در فلسفه تعلیم و تربیت و مکاتب فلسفی-تربیتی. کرمان انتشارات دانشگاه شهید باهنر.
18. کیلانی، ماجد عرسان (1389). فلسفه تربیت اسلامی. ترجمه بهروز رفیعی. تهران: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
19. معین، محمد (1382). فرهنگ لغت تک‌جلدی. تهران: انتشارات زرین.
20. مصباح یزدی، محمدتقی (1367). فلسفه اخلاق. چاپ ششم. تهران: انتشارات اطلاعات.
21. مطهری، مرتضی (1377). انسان کامل. چاپ هجدهم. تهران: انتشارات صدرا.
22. مطهری، مرتضی (1376). انسان در قرآن. تهران: انتشارات صدرا