تحلیل فلسفی هوشمندی نظام هستی در حکمت متعالیه و تأثیر ایمان به آن در تربیت اخلاقی: ارائۀ یک مبنای نظری برای اخلاق مداری و تربیت اخلاقی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش آموخته کارشناسی ارشد رشته ی تاریخ و فلسفه آموزش و پرورش

2 استادیار فلسفه تعلیم و تربیت، عضو هیات علمی دانشگاه شهید چمران اهواز

چکیده

تربیت اخلاقی یکی از مهم‌ترین مباحث در نظام‌های آموزش‌وپرورش جهان است. در این مقاله ایمان به هوشمندی نظام هستی با استناد بر قرآن و روایات اسلامی و همچنین با بهره­گیری از اصول حکمت متعالیه ملاصدرا تبیین گردیده و کوشیده شده نقش آن بر تربیت اخلاقی بررسی شود. باور به نابود نشدن اعمال و نیات انسان و ایمان به وجود انواع شاهدانی که در حال ثبت اعمال انسان هستند می‌تواند تحولی شگرف در نیّت و عمل وی پدید آورد. درک حضور و در محضر خدا بودن، خودکنترلی، درستکاری، احساس مسئولیت و تلاش به‌منظور در صراط حق و اعتدال ماندن و تقرب بیشتر به خداوند، می‌تواند ازجمله پیامدهای آشکار کاربست این الگو باشد. همچنین جهت تحقق تربیت اخلاقی، دو اصل تربیتی اعطای بینش و آگاهی دربارۀ هوشمندی نظام هستی، و دعوت به ایمان و تقویت آن معرفی‌شده‌اند.

کلیدواژه‌ها


  1. الف:کتاب­ها

    1. قرآن کریم. ترجمۀ مهدی الهی­قمشه­ای. قم: بضعه­الرسول. چاپ ششم، 1385.
    2. نهج‌البلاغه. ترجمۀ محمد دشتی. تهران: پیام عدالت. چاپ دهم، 1388.
    3. آخوندی، محمدحسین (1387). در سایه‌سار حکمت، شرح بدایه الحکمه، قم: هاجر.
    4. جعفری­، محمدتقی (1376). ترجمه و شرح نهج‌البلاغه. ج 4، تهران: فرهنگ اسلامی.
    5. جوادی آملی، عبدالله (1372). شرح حکمت متعالیه اسفار اربعه، ج 6، بخش 3، تهران: الزهرا (س).
    6. حسینی شاه‌عبدالعظیمی، حسین (1363). تفسیر اثنى عشرى، ج ۶ ، تهران: میقات.
    7. حسینی طهرانی، محمدحسین (1430 ه.ق). معاد شناسی، ج 9: مشهد: حکمت.
    8. خامنه‌ای، محمد (1383). حکمت متعالیه و ملاصدرا، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
    9. ربانی گلپایگانی، علی (1381). عقاید استدلالی، قم: هاجر.
    10. صدرالمتألهین، محمدبن‌ابراهیم (1353). فلسفه عالی یا حکمت صدر المتألهین کتاب اسفار، تلخیص و ترجمه جواد مصلح، تهران: موسسه انتشارات و چاپ.
    11. طباطبایی، محمدحسین (1374). تفسیر المیزان، موسوی، ج 3، 7، 17، محمدباقر، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
    12. قمی، عباس (1379). منتهی الآمال، ج 1، مصحح باقری بیدهندی، ناصر، قم: دلیل.
    13. کلینی، محمد بن یعقوب (1369). اصول الکافی، مصطفوی، جواد ج 1، تهران: علمیه اسلامیه.
    14. مجلسی، محمدباقر (1403. ه). بحارالانوار ج 10، 7، نرم‌افزار جامع صافات.
    15. محمدی ری‌شهری، محمد (1386). میزان الحکمه ج 8، چ هفتم، قم: دارالحدیث.
    16. مصباح یزدی، محمدتقى (1370). درس‌هایی از فلسفه اخلاق، قم: اطلاعات.
    17. مطهری، مرتضی (1367). انسان وایمان ازنظر جهان‌بینی اسلامی، قم: صدرا.
    18. ملاصدرا، صدرالدین محمد (1381). الاسفار الاربعة فی الحکمة المتعالیة، احمد احمدی، ج 6 و 7، 8، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
    19. ملاصدرا، صدرالدین محمد (1375). الشواهد الربوبیه فی المناهج السلوکیه. مصطفی محقق داماد، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
    20. ملاصدرا، صدرالدین محمد (1363). رسالۀ حشر یا رستاخیز جهان، خواجوی، محمد، تهران: مولی.

    ب: نشریات

    1. اعرافی، علی­رضا (1391). «مجموعه گفتارهای اخلاقی»، قابل‌دسترسی در http://maybod-adineh.net

    بیدهندی، محمد (1377). «تسبیح موجودات از دیدگاه قرآن»، فصلنامه‌ علمی‌ـ ترویجی‌ مشکوه، شماره 58 و 59، صص 196- 214.

    1.  شاملی، عباسعلی؛ ملکی، حسن و کاظمی، حمیدرضا (1390).« برنامه درسی، ابزاری برای نیل به تربیت اخلاقی»، فصلنامه پژوهشی تربیتی، سال سوم، شماره دوم.
    2.  ضیغمی، حیدر (1379).« انسان خود سرنوشت خود را می‌انگارد:« گفتگو با آیت‌الله محمدهادی معرفت پیرامون اخلاق در قرآن»،گلستان قرآن، شماره 25.
    3.  فرمهینی فراهانی، محسن؛ میرزا محمدی، محمدحسن و امیر سالاری، علی (1388).«بررسی تربیت اخلاقی از منظر امام صادق (ع)»، دوماهنامه دانشور رفتار، دانشگاه شاهد، سال، 16 شماره 39.
    4. کاویانی محمد؛ کریمی، محمدرضا (1390). «منابع انگیزش اخلاقی با رویکرد تطبیقی بین دیدگاه علامه طباطبایی و مازلو»، مطالعات اسلام و روان‌شناسی، سال 5، شماره 9، صص 35-14.
    5. محقق داماد، مصطفی (1384). «محیط‌زیست طبیعی از دیدگاه حکمت متعالیه»، خردنامه صدرا، شماره 42.
    6. نور الهی، سید محمد؛ شاکر اشتیجه، محمدتقی (1390).« قرآن؛ مسئله شهادت شاهدان و هدایت برگزیدگان»، پژوهش‌های اعتقادی کلامی، س اول، ش 3، صص 155- 176.
    7. نیکزاد، عباس (1384). «سریان درک و شعور و عشق در همه موجودات»، رواق اندیشه، سال پنجم، ش 43، مرکز پژوهش‌های اسلامی صداوسیما.

     وجدانی، فاطمه (1394). «مؤلفه‌ها، ابعاد و مدارج تحول اخلاقی در قرآن کریم». دو فصلنامه علمی پژوهشی تربیت اسلامی، س 10، ش 20، صص 155-176.